علت سفیدی زبان در طب سنتی و درمان آن

سفیدی زبان یا بار زبان (Coated Tongue)، وضعیتی است که در آن لایه‌ای سفید، کدر و گاهی ضخیم روی سطح بالایی زبان تشکیل می‌شود. این لایه نتیجه مستقیم التهاب و بزرگ شدن پرزهای چشایی (پاپیلاها) است. زمانی که این پرزها متورم می‌شوند، فضایی ایده‌آل برای به دام افتادن باکتری‌ها، سلول‌های مرده پوستی، ذرات ریز غذا و بقایای بزاق فراهم می‌کنند. این تجمع مواد میکروبی و آلی در میان پرزهای متورم، به صورت پوششی یکدست یا لکه‌ای روی زبان نمایان می‌شود.

در اکثر موارد، این پدیده به تنهایی یک بیماری مستقل نیست، بلکه به عنوان یک نشانه بالینی از تغییرات محیطی دهان یا اختلالات داخلی بدن شناخته می‌شود. سفیدی زبان می‌تواند کل سطح زبان را بپوشاند یا فقط به صورت لکه‌های مجزا در بخش‌های انتهایی و میانی ظاهر شود.

در این مطلب از مجله‌ی کلینیک دکتر صرافان تصمیم داریم به شما بگوییم علت سفیدی زبان در بزرگسالان و کودکان چیست. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه شوید.

علت سفیدی زبان

تحقیقات نشان داده است که سفید شده زبان دلایل مختلفی دارد. از مهم‌ترین علت سفیدی زبان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• برفک دهانی (عفونت قارچی کاندیدا)
• رفلاکس معده و اختلالات گوارشی
• خشکی دهان (کاهش ترشح بزاق)
• مصرف سیگار و دخانیات
• التهاب پرزهای زبان (پاپیلیت)
• مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک‌ها
• بیماری لیکن‌پلان دهانی
• کم‌خونی و فقر آهن
• کمبود ویتامین‌های گروه B
• اختلالات عملکرد کبد و انباشت سموم
• بیماری دیابت
• لوکوپلاکیا (در موارد حاد و پیش‌سرطانی)
• دهیدراته شدن بدن
• تنفس دهانی هنگام خواب

علت سفیدی زبان و رفلاکس معده

هنگامی که اسید معده و محتویات گوارشی به سمت مری و دهان بازگشت می‌کنند، تعادل pH محیط دهان به طور ناگهانی تغییر کرده و اسیدی می‌شود. این محیط اسیدی شرایط را برای رشد تصاعدی باکتری‌ها و قارچ‌های فرصت‌طلب فراهم می‌کند. در واقع، گازهای ناشی از رفلاکس و اسید کلریدریک باعث التهاب پرزهای چشایی (پاپیلاها) شده و با به دام انداختن سلول‌های مرده و ذرات غذا، لایه‌ای ضخیم و سفید رنگ را روی سطح زبان ایجاد می‌کنند.

علاوه بر تغییرات شیمیایی، رفلاکس معده اغلب با رشد بیش از حد باکتری‌های دستگاه گوارش همراه است که از طریق بازگشت محتویات معده به دهان منتقل می‌شوند. این باکتری‌ها روی زبان کلونی تشکیل می‌دهند و منجر به ایجاد پوششی می‌شوند که معمولاً با طعم تلخ یا ترش در دهان همراه است. به همین دلیل گفته می‌شود رفلاکس معده یکی از مهم‌ترین علت سفیدی زبان به شمار می‌رود.

علت سفیدی زبان در کودکان

سفیدی زبان در نوزادان و کودکان معمولا نشان‌دهنده فعالیت قارچ کاندیدا یا همان برفک دهانی است. علت سفیدی زبان در کودکان اکثر مواقع به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مصرف دوره‌ای آنتی‌بیوتیک‌ها یا انتقال آلودگی هنگام شیردهی رخ می‌دهد. گاهی کمبود ویتامین‌های گروه B، فقر آهن شدید و نوسانات قند خون نیز می‌توانند از عوامل بروز این عارضه باشند.

برای رفع سفیدی زبان کودکان، باید روزانه دو بار با یک پارچه نخی مرطوب و استریل، روی زبان کودک را به آرامی ماساژ دهید تا لایه‌های سست جدا شوند.

علت سفیدی زبان در صبح

تجمع بار سفید روی زبان پس از بیدار شدن، نتیجه مستقیم کاهش ترشح بزاق در طول شب و فعالیت باکتری‌های بی‌هوازی است. هنگامی که ذرات ریز مواد غذایی به دلیل نقص در بهداشت دهان میان پرزهای زبان باقی می‌مانند، فرآیند تجزیه پروتئین‌ها توسط باکتری‌ها آغاز شده و لایه‌ای کدر تشکیل می‌دهند.

مسواک زدن قبل و بعد از خواب می‌تواند از بروز این عارضه جلوگیری کند.

کبد و سفیدی زبان

از نظر متخصصان طب سنتی اختلال در فیلتراسیون سموم توسط کبد یکی از مهم‌ترین علت سفیدی زبان به شمار می‌رود. انباشت سموم در کبد چرب، خود را به صورت پوشش ضخیم سفید یا مایل به زرد همراه با تلخی دهان نشان می‌دهد. برای بهبود این وضعیت، هر صبح ناشتا ترکیب یک لیوان آب ولرم و آب نصف لیموترش تازه را میل کنید. این کار به پاکسازی کبد و تحریک صفرا کمک کرده و به مرور زمان لایه سفید روی زبان را که ناشی از سموم داخلی است، از بین می‌برد.

درمان سفیدی زبان

استفاده از روغن‌های گیاهی یک روش علمی ثابت شده برای جذب سموم محلول در چربی و حذف باکتری‌های استرپتوکوک است. برای اجرای این روش، یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل فرابکر را در دهان قرار داده و به مدت ۲۰ دقیقه بین دندان‌ها و روی زبان حرکت دهید. غلظت روغن باعث جذب پلاک‌ها و میکروارگانیسم‌های عمق پرزهای زبان می‌شود. پس از تف کردن روغن، دهان را با آب نمک گرم بشویید. انجام این کار هر صبح، محیط دهان را کاملاً استریل کرده و مانع تشکیل لایه سفید می‌شود.

درمان گیاهی سفیدی روی زبان

در ادامه به شما خواهیم گفت که چگونه با کمک طب سنتی می‌توان سفیدی روی زبان را درمان کرد:

زردچوبه

زردچوبه به دلیل دارا بودن کورکومین، پاتوژن‌های دهانی را نابود می‌کند. برای ساخت این داروی خانگی، نصف قاشق چای‌خوری پودر زردچوبه را با چند قطره آب‌لیموی تازه ترکیب کنید تا خمیری یکدست حاصل شود. این خمیر را با انگشت یا مسواک نرم به مدت ۳ دقیقه روی سطح زبان ماساژ دهید. سپس دهان را با آب ولرم آبکشی کنید. تکرار این عمل یک بار در روز، علاوه بر سفید کردن دندان‌ها، تمام لایه‌های میکروبی زبان را از بین می‌برد.

آب آلوئه ورا

آلوئه‌ورا با دارا بودن ترکیبات آلیوم و خواص ضدالتهابی، بهترین گزینه برای درمان لیکن‌پلان دهانی و سفیدی ناشی از تحریکات مخاطی است. برای درمان، یک قاشق غذاخوری آب آلوئه‌ورای خالص و ارگانیک را به مدت ۳ دقیقه در دهان غرغره کرده و سپس بیرون بریزید. این عمل را ۲ تا ۳ بار در روز تکرار کنید. این گیاه مانند یک پانسمان بیولوژیک عمل کرده و علاوه بر کشتن میکروب‌ها، سرعت بازسازی سلول‌های سطح زبان را به شدت افزایش می‌دهد.

سیر

سیر حاوی ترکیب گوگردی آلیسین است که فعالیت ضدقارچی آن حتی از برخی داروهای شیمیایی قوی‌تر عمل می‌کند. برای استفاده درمانی، ۲ حبه سیر تازه را کاملاً له کرده و خمیر حاصل را به مدت ۱۰ دقیقه روی نواحی سفید زبان قرار دهید. حس سوزش خفیف نشان‌دهنده فعالیت آلیسین است. سپس دهان را با آب سرد بشویید. انجام این کار دوبار در روز، کانون‌های قارچی را به سرعت متلاشی کرده و سیستم ایمنی موضعی دهان را تقویت می‌کند.

چریش

برگ چریش حاوی موادی است که پیوند پروتئینی باکتری‌ها به سطح زبان را از بین می‌برد. جهت تهیه محلول سفیدکننده زبان با چریش، ۱۰ عدد برگ چریش را در یک لیوان آب بجوشانید تا حجم آب به نصف برسد. پس از خنک شدن، از این محلول به عنوان دهان‌شویه روزانه (دوبار در روز) استفاده کنید. این جوشانده با نفوذ به شیارهای میکروسکوپی زبان، پلاک‌های سخت را جدا کرده و از بازگشت مجدد زبان سفید یا پشمالو جلوگیری می‌کند.

آب زغال اخته

آب زغال‌اخته با تغییر pH محیط دهان و دارا بودن پروآنتوسیانیدین، از تجمع کلونی‌های باکتریایی جلوگیری می‌کند. برای درمان سفیدی زبان، روزانه یک لیوان آب زغال‌اخته طبیعی و بدون قند مصرف کنید.

الزامی است نوشیدنی را قبل از بلعیدن، چند ثانیه در دهان بچرخانید تا با تمام زوایای زبان تماس یابد. این روش به ویژه در مهار قارچ کاندیدا و درمان سفیدی‌های مزمن ناشی از خشکی دهان بسیار موثر است.

سوالات متداول

برای سفیدی زبان به چه دکتری مراجعه کنیم؟

اگر بخواهید درمان را با داروهای گیاهی و بدون عارضه پیش ببرید، بهترین راهکار مراجعه به متخصص طب سنتی است.

سفیدی زبان نشانه چه بیماری‌هایی است؟

این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های عفونی مانند برفک دهانی، بیماری‌های التهابی نظیر لیکن‌پلان دهانی، ضایعات پیش‌سرطانی مثل لوکوپلاکیا و یا بیماری‌های سیستمیک از جمله سفلیس، دیابت و نقص سیستم ایمنی باشد.

سفیدی زبان به معده ربط دارد؟

بله؛ اختلالات گوارشی می‌توانند شانس بروز سفیدی زبان را افزایش دهند.

تفاوت بین زبان سفید و برآمدگی روی زبان چیست؟

سفیدی زبان معمولاً یک پوشش سطحی و گسترده ناشی از تجمع باکتری‌ها و سلول‌های مرده است، در حالی که برآمدگی‌ها اغلب نشان‌دهنده التهاب پاپیلاها، زخم‌های آفتی، زگیل‌های دهانی یا کیست‌های مخاطی هستند که ساختار برجسته و مجزایی دارند.

آیا استرس می‌تواند موجب سفیدی زبان شود؟

استرس به صورت غیرمستقیم از طریق تضعیف سیستم ایمنی و ایجاد خشکی دهان (کاهش ترشح بزاق)، محیط را برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها فراهم کرده و منجر به تشکیل بار سفید روی زبان می‌شود.

آیا سفیدی زبان و کم آبی بدن مرتبط است؟

بله؛ کم‌آبی بدن باعث غلیظ شدن بزاق و کاهش قدرت پاک‌سازی طبیعی دهان می‌شود. در حالت دهیدراته، سلول‌های مرده و باکتری‌ها به راحتی روی زبان می‌چسبند و لایه‌ای سفید و خشک ایجاد می‌کنند که نشان‌دهنده نیاز فوری بدن به مایعات است.

نتیجه‌گیری

در این مطلب به بررسی علت سفیدی زبان پرداختیم و راهکارهایی را برای رفع این مشکل بیان کردیم. به یاد داشته باشید برای دریافت برنامه درمانی اختصاصی الزامی است به پزشک طب سنتی مراجعه کنید تا شرایط شما بررسی و بهترین محصولات گیاهی برای درمان پیشنهاد شوند.