بلوغ، فرآیندی طبیعی و پیچیده است که طی آن بدن و ذهن فرد تغییرات قابل توجهی را تجربه می‌کند. این تغییرات، فرد را از کودکی به بزرگسالی منتقل کرده و او را برای پذیرش مسئولیت‌های جدید آماده می‌کند. بلوغ شامل تغییرات فیزیکی، روانی و اجتماعی است که به طور همزمان رخ می‌دهند.
در طول بلوغ، بدن تغییرات چشمگیری را تجربه می‌کند. این تغییرات شامل رشد سریع، تغییرات هورمونی، توسعه ویژگی‌های جنسی ثانویه و تغییرات در ترکیب بدن است. هورمون‌ها نقش مهمی در ایجاد این تغییرات دارند و باعث رشد اندام‌های جنسی، افزایش قد و وزن، تغییر در توزیع چربی و عضله و رشد موهای بدن می‌شوند.
در این مطلب از مجله کلینیک دکتر صرافان تصمیم داریم بلوغ را بررسی کنیم. بنابراین اگر دوست دارید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید، مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
سن بلوغ
سن بلوغ در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. البته اگر فرد دچار بلوغ زودرس باشد نیز این سن با سن بلوغ طبیعی متفاوت خواهد بود.
سن بلوغ پسران
دوران بلوغ در پسران، معمولا بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی آغاز می‌شود؛ اما این بازه زمانی می‌تواند بسته به عوامل مختلفی نظیر ژنتیک، تغذیه و محیط زندگی، متفاوت باشد. با این حال، فرایند بلوغ در پسران به طور کامل در سنین ۱۴ تا ۱۸ سالگی تکمیل می‌شود و در این مدت، تغییرات فیزیکی و روانی مختلفی را تجربه خواهند کرد.
سن بلوغ دختران
سن شروع بلوغ در دختران متفاوت است و به عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تغذیه، فعالیت بدنی، وضعیت سلامت و محیط زندگی بستگی دارد. به طور کلی، بلوغ در دختران بین ۸ تا ۱۲ سالگی آغاز می‌شود. با این حال، این بازه سنی تنها یک میانگین است و برخی دختران ممکن است زودتر یا دیرتر به بلوغ برسند.
معمولا در ۱۳ تا ۱۸ سالگی بلوغ در دختران کامل خواهد شد. در این مرحله فرد علاوه بر بلوغ جسمی به بلوغ فکری نیز دست خواهد یافت.
بلوغ زودرس
بلوغ زودرس، به عنوان یک پدیده پیچیده، زمانی رخ می‌دهد که یک دختر یا پسر خیلی زودتر از سن معمول، علائم بلوغ جنسی را از خود نشان دهد. به طور کلی، بلوغ زودرس در دختران زیر ۸ سال و پسران زیر ۹ سال تشخیص داده می‌شود. این پدیده می‌تواند دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، اختلالات هورمونی، چاقی و برخی بیماری‌ها داشته باشد. بلوغ زودرس می‌تواند پیامدهای جسمی و روانی مختلفی برای کودک داشته باشد و نیازمند تشخیص و درمان به موقع توسط متخصص است.
علائم و مراحل بلوغ
علائم و مراحل بلوغ در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به بررسی کامل این موضوع خواهیم پرداخت.
علائم بلوغ در پسران
بلوغ در پسران یک سری علائم خاص دارد. از مهم‌ترین این علائم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
رشد بیضه‌ها و آلت تناسلی
یکی از اولین و بارزترین نشانه‌های بلوغ در پسران، بزرگ شدن بیضه‌ها و آلت تناسلی است. این رشد به دلیل افزایش تولید تستوسترون رخ می‌دهد. تستوسترون هورمونی است که مسئول توسعه ویژگی‌های جنسی مردانه است. بزرگ شدن بیضه‌ها نشان‌دهنده شروع تولید اسپرم است. با رشد بیضه‌ها، آلت تناسلی نیز بزرگ‌تر شده و برای عملکرد جنسی آماده می‌شود. این تغییرات به تدریج و در طول چند سال رخ می‌دهند.
رشد موهای بدن
در دوران بلوغ، پسران شاهد رشد مو در نواحی مختلف بدن خود هستند. این موها ابتدا در ناحیه تناسلی و سپس در زیر بغل، صورت و سایر قسمت‌های بدن ظاهر می‌شوند. الگوی رشد مو در پسران معمولاً شبیه به الگوی رشد مو در مردان بالغ است. رشد موهای صورت مانند سبیل و ریش یکی از مشخص‌ترین نشانه‌های بلوغ در پسران است. این رشد مو به دلیل افزایش تولید تستوسترون و فعال شدن فولیکول‌های مو رخ می‌دهد.
افزایش قد و وزن
بلوغ با افزایش ناگهانی قد و وزن همراه است. این رشد سریع به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش تولید هورمون رشد رخ می‌دهد. استخوان‌ها و عضلات در این دوره به سرعت رشد می‌کنند و باعث افزایش قد و وزن می‌شوند. همچنین، توزیع چربی در بدن نیز تغییر می‌کند و چربی بیشتر در قسمت‌های بالای بدن مانند شکم و شانه‌ها تجمع می‌یابد.
تغییر صدا
تغییر صدا یکی از مشهودترین علائم بلوغ در پسران است. تارهای صوتی پسران در دوران بلوغ ضخیم‌تر و طولانی‌تر می‌شوند که منجر به بم‌تر شدن صدا می‌شود. این تغییر صدا ممکن است به صورت موقت همراه با شکستگی صدا باشد. این تغییر صدا به دلیل افزایش سطح تستوسترون و تغییرات در اندازه حنجره رخ می‌دهد. حنجره بزرگ‌تر شده و تارهای صوتی ضخیم‌تر می‌شوند که باعث تغییر فرکانس صدا می‌شود.
رشد عضلات
در دوران بلوغ، پسران شاهد افزایش توده عضلانی هستند. این افزایش توده عضلانی به دلیل افزایش تولید تستوسترون و فعالیت فیزیکی رخ می‌دهد. تستوسترون باعث افزایش سنتز پروتئین و در نتیجه رشد عضلات می‌شود. فعالیت‌های فیزیکی مانند ورزش نیز به تقویت عضلات کمک می‌کند.
افزایش میل جنسی
در این دوره، پسران میل جنسی بیشتری را تجربه می‌کنند. این میل جنسی طبیعی است و بخشی از فرایند بلوغ محسوب می‌شود. افزایش تولید تستوسترون باعث افزایش میل جنسی و تحریک پذیری جنسی می‌شود. همچنین، تغییرات روانی و اجتماعی نیز بر افزایش میل جنسی در نوجوانان تأثیر می‌گذارند.
آکنه و جوش
تغییرات هورمونی در دوران بلوغ می‌تواند منجر به افزایش تولید چربی پوست و در نتیجه بروز آکنه و جوش شود. تستوسترون باعث افزایش تولید چربی شده و بروز جوش و آکنه را افزایش می‌دهد.
عرق کردن بیشتر
افزایش تولید هورمون‌های جنسی باعث افزایش تعریق در پسران می‌شود. غدد عرق در دوران بلوغ فعال‌تر می‌شوند و باعث افزایش تعریق در نواحی مختلف بدن، به ویژه زیر بغل و ناحیه کشاله ران می‌شوند. این افزایش تعریق به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش متابولیسم بدن رخ می‌دهد.
مراحل بلوغ دختران
بلوغ در دختران طی مراحل زیر انجام می‌گیرد:
رشد پستان‌ها
یکی از اولین و بارزترین نشانه‌های بلوغ در دختران، رشد پستان‌ها است. این فرآیند به دلیل افزایش تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون آغاز می‌شود. در ابتدا، پستان‌ها به صورت برآمدگی‌های کوچکی در زیر نوک سینه ظاهر می‌شوند و به تدریج بزرگ‌تر و گردتر می‌شوند. رشد پستان‌ها ممکن است در دو طرف بدن به صورت متقارن یا نامتقارن باشد. این مرحله معمولاً اولین نشانه‌ای است که والدین متوجه آن می‌شوند.
رشد پستان‌ها از طریق تحریک گیرنده‌های هورمونی در بافت پستانی صورت می‌گیرد. این گیرنده‌ها با اتصال به هورمون‌های استروژن و پروژسترون، باعث تکثیر سلول‌های بافت پستانی و در نتیجه بزرگ شدن پستان‌ها می‌شوند.
رشد موهای زائد
بعد از رشد پستان‌ها، رشد موهای زائد در ناحیه تناسلی و زیر بغل آغاز می‌شود. این موها ابتدا نازک و کم رنگ هستند و به تدریج ضخیم‌تر و تیره‌تر می‌شوند. رشد موهای زائد به دلیل افزایش تولید هورمون‌های آندروژن (مانند تستوسترون) رخ می‌دهد. این هورمون‌ها باعث فعال شدن فولیکول‌های مو در نواحی مشخصی از بدن می‌شوند. رشد موهای زائد علاوه بر تغییرات هورمونی، تحت تأثیر عوامل ژنتیکی نیز قرار دارد.
جهش رشد
در مرحله بعدی، دختران تجربه یک دوره رشد سریع قد را دارند. این دوره را جهش رشد می‌نامند. جهش رشد معمولاً پس از شروع رشد پستان‌ها و قبل از شروع قاعدگی رخ می‌دهد. در این دوره، استخوان‌های بلند بدن به سرعت رشد می‌کنند و باعث افزایش قابل توجه قد می‌شوند. این رشد سریع به دلیل افزایش تولید هورمون رشد و هورمون‌های جنسی رخ می‌دهد. هورمون رشد باعث تحریک رشد سلول‌های غضروفی در صفحات رشد استخوان‌ها می‌شود و هورمون‌های جنسی باعث بسته شدن زودرس این صفحات و پایان یافتن رشد قد می‌شوند.
شروع قاعدگی
یکی از مهم‌ترین رویدادهای دوران بلوغ، شروع قاعدگی است. قاعدگی به معنای خونریزی ماهانه از واژن است و نشان‌دهنده آمادگی بدن دختر برای بارداری است. شروع قاعدگی معمولاً بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی رخ می‌دهد، اما این زمان در افراد مختلف متفاوت است.
قاعدگی به دلیل تغییرات هورمونی در تخمدان‌ها و رحم رخ می‌دهد. در هر ماه، یک تخمک در تخمدان بالغ می‌شود و اگر بارور نشود، دیواره داخلی رحم که برای لانه‌گزینی تخمک آماده شده بود، ریزش می‌کند و خونریزی قاعدگی رخ می‌دهد.
تغییرات روانی
بلوغ تنها شامل تغییرات فیزیکی نیست، بلکه تغییرات روانی نیز در این دوره رخ می‌دهد. دختران در دوران بلوغ ممکن است نوسانات خلقی، احساسات شدید، اضطراب، تغییرات در روابط اجتماعی و جستجوی هویت را تجربه کنند. این تغییرات به دلیل تغییرات هورمونی، فشارهای اجتماعی و روانی مرتبط با بلوغ و همچنین تغییرات در تصویر بدن رخ می‌دهد. در این دوره بلوغ عقلی نیز رخ خواهد داد.
علائم پایان بلوغ در پسران
پایان بلوغ در پسران با تثبیت ویژگی‌های جنسی ثانویه مشخص می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی که تغییرات بدنی مرتبط با بلوغ به اوج خود رسیده و به حالت پایدار برسد، می‌توان گفت که بلوغ به پایان رسیده است. این تغییرات شامل رشد کامل آلت تناسلی و بیضه‌ها، توسعه کامل عضلات، رشد کامل موهای بدن، تغییر صدا و تثبیت تولید هورمون‌های جنسی است.
زمان دقیق پایان بلوغ در پسران متفاوت بوده و به عوامل مختلفی مانند ژنتیک و سلامت عمومی بستگی دارد. به طور کلی، بلوغ در پسران بین ۱۴ تا ۱۸ سالگی به پایان می‌رسد. با این حال، برخی پسران ممکن است دیرتر یا زودتر به بلوغ کامل برسند.
علائم بلوغ زودرس
افرادی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند معمولا علائم زیر را خواهند داشت:
- رشد زودهنگام پستان‌ها در دختران و بیضه در پسران
- شروع قاعدگی قبل از ۸ سالگی
- رشد موهای زائد در ناحیه تناسلی و زیر بغل
- بوی بدن شبیه بزرگسالان
- رشد سریع قد
- تغییرات خلقی شدید
- آکنه و جوش
- نعوظ خود به خودی
جوش بلوغ
جوش‌های دوران بلوغ، یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی در نوجوانان است که اغلب به دلیل تغییرات هورمونی در این دوره رخ می‌دهد. این تغییرات باعث افزایش تولید چربی توسط غدد سباسه پوست می‌شود. چربی اضافی همراه با سلول‌های مرده پوست، منافذ پوست را مسدود کرده و محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند. در نتیجه، التهاب ایجاد شده و جوش‌های مختلفی مانند جوش‌های سرسیاه، سرسفید، چرکی و کیستی ظاهر می‌شوند.
عوامل دیگری نیز در تشدید جوش‌های دوران بلوغ نقش دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ژنتیک، رژیم غذایی نامناسب، استرس، استفاده از برخی محصولات آرایشی و بهداشتی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای اشاره کرد. جوش‌های دوران بلوغ معمولاً در نواحی چربی پوست مانند صورت، گردن، پشت و قفسه سینه بیشتر دیده می‌شود.
داروی گیاهی برای جلوگیری از بلوغ زودرس
متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند برای جلوگیری از بلوغ زودرس آش انار و حریره بادام را نوش جان کنید. این دو فرآورده با کاهش حرارت بدن از بروز بلوغ زودرس جلوگیری خواهند کرد. مصرف انار و بادام غیرفراوری شده نیز می‌تواند بسیار مفید باشد.
کلینیک طب سنتی، بهترین مجموعه برای درمان بلوغ زودرس
اگر فرزند شما دچار بلوغ زودرس شده است و از این بابت نگرانید، مراجعه به یک کلینیک طب سنتی می‌تواند ایده جالبی برای شما عزیزان باشد. کلینیک طب سنتی دکتر صرافان یکی از معتبرترین کلینیک‌های ایرانی است که به دلیل ارائه خدمات درجه یک و با کیفیت و برخوداری از پزشکانی خبره توانسته شهرت بسیاری یابد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!