خروسک یا لارنگوتراکئوبرونشیت یک سندرم عفونی حاد تنفسی است که با التهاب شدید در ناحیه حنجره، نای و برونشهای اصلی مشخص میگردد. این التهاب منجر به تورم مخاطی بهخصوص در بخش زیرتاری (Subglottic) مجرای هوایی شده و خس خس و سرفه ایجاد میگردد.
در این مطلب از مجلهی کلینیک دکتر صرافان تصمیم داریم به بررسی علل و درمان خروسک بپردازیم. بنابراین اگر دوست دارید در این مورد بیشتر بدانید، با ما همراه شوید.
خروسک چیست؟
خروسک یک التهاب حاد در لایه داخلی حنجره، نای و نایژههای اصلی است که مستقیماً عملکرد صوتی و تنفسی بیمار را تحت تأثیر قرار میدهد. این عارضه، یک پاسخ فیزیولوژیک به عفونت ویروسی است که منجر به ادم (تورم) در مخاط دستگاه تنفسی فوقانی میشود. دلیل اینکه خروسک بیشتر یک بیماری شایع در کودکان زیر ۵ سال است، به ابعاد کوچکتر مجرای هوایی آنها باز میگردد؛ در این سنین، فضای زیر تارهای صوتی (ناحیه سابگلوتیک) بسیار محدود بوده و حتی یک تورم جزئی ناشی از عفونت، میتواند به سرعت منجر به انسداد قابل توجه و تنگی نفس جدی شود. با بزرگتر شدن کودک و افزایش قطر نای، ریسک انسداد شدید کاهش مییابد.
علت بیماری خروسک
از مهمترین علل بیماری خروسک میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- عفونت ویروس پاراآنفلوآنزا (Parainfluenza Virus): شایعترین عامل بروز خروسک، ویروسهای پاراآنفلوآنزا هستند که مسئول بیش از ۷۵ درصد از موارد بیماری میباشند. این ویروسها تمایل خاصی به حمله و ایجاد التهاب شدید در ناحیه سابگلوتیک دارند و معمولاً در پاییز و اوایل زمستان بروز میکنند. عفونت با این ویروسها اغلب با علائمی شبیه به سرماخوردگی آغاز شده و سپس به سرفه پارسمانند و گرفتگی صدا تبدیل میشود.
- سایر ویروسهای تنفسی (Other Respiratory Viruses): طیف وسیعی از ویروسهای تنفسی دیگر نیز میتوانند باعث بروز علائم خروسک شوند. این عوامل شامل ویروسهای آنفلوآنزای نوع A و B، آدنوویروسها و همچنین ویروس سینسیشیال تنفسی (RSV) هستند. خروسک ناشی از این ویروسها ممکن است در هر فصلی از سال رخ دهد اما شدت علائم و مدت زمان بیماری اغلب به نوع و سویه ویروس بستگی دارد.
- خروسک اسپاسمی و آلرژیک (Spasmodic and Allergic Croup): خروسک اسپاسمی و آلرژیک برخلاف فرم ویروسی، ریشه عفونی ندارد و معمولاً به دلیل واکنشهای حساسیتی، آلرژی یا قرار گرفتن در معرض محرکهای محیطی مانند دود سیگار، آلودگی هوا، یا مواد شیمیایی تحریککننده ایجاد میشود. این نوع خروسک معمولا به صورت ناگهانی و بدون سابقه علائم سرماخوردگی ظاهر میشود و میتواند توسط استرس یا گریه شدید نیز تحریک گردد.
- عفونت باکتریایی و سایر علل نادر (Bacterial Infection and Rare Causes): عفونتهای باکتریایی نیز در موارد بسیار نادر میتوانند منجر به عوارضی شبیه به خروسک شوند که اغلب به آن لارنگوتراکئیت باکتریایی میگویند.
درمان خروسک
در طب سنتی ایرانی، استفاده از ترکیباتی که موجب نرم شدن گلو و کاهش سرفه میشود، برای درمان خروسک رایج است. یکی از روشهای سنتی که برای تسکین علائم عمومی خروسک در هر دو گروه سنی استفاده میشود، جوشاندن یک قاشق غذاخوری نشاسته در یک و نیم لیوان شیر به مدت ۳ دقیقه و مصرف آن در سه تا پنج نوبت روزانه است. این ترکیب به دلیل خاصیت نرمکنندگی و لعابدار بودن نشاسته و رطوبتبخشی شیر گرم، به تسکین مخاط ملتهب حنجره و کاهش خشکی سرفه کمک میکند.
درمان خروسک کودکان
برای درمان خروسک در کودکان توصیه میشود مقداری اکالیپتوس در آب داغ ریخته شود و بخور انجام گیرد. این اقدام به نرمتر شدن مجاری تنفسی و گلو کمک کرده و علائم آزاردهنده خروسک را به طور قابل توجهی کاهش میدهد. برای اثرگذاری بیشتر میتوانید به اکالیپتوس مقداری برگ نعنا نیز اضافه کنید.
درمان سریع و خانگی خروسک کودکان
مهمترین درمان سریع و خانگی، استفاده از رطوبت و هوای سرد است. والدین باید با حفظ آرامش، کودک را در وضعیت نشسته نگه دارند. رطوبت به شل شدن مخاط و کاهش تورم گلو کمک میکند؛ استفاده از دستگاه بخور سرد در اتاق کودک یا نشستن در حمام بخار به مدت ده دقیقه مؤثر است. همچنین، نوشیدن مایعات گرم، مانند شیر گرم و عسل و مقداری بابونه برای کودکان بالای یک سال قبل از خواب، میتواند به شل شدن ترشحات و کاهش فشار بر تارهای صوتی کمک شایانی کند.
درمان خروسک کودکان دکتر خیراندیش
یکی از روشهای طب سنتی که توسط دکتر خیراندیش برای کاهش سرفههای خروسک توصیه شده، استفاده از لپه خام است. این روش شامل شستن ۲۰۰ گرم لپه خام و خیس کردن آن در ۱ لیوان آب به مدت حداقل ۱۲ ساعت است. پس از گذشت زمان لازم، این لپه خیسخورده باید در دو وعده و هر وعده ۵ قاشق غذاخوری میل شود.
آمپول برای خروسک کودکان
اگر خروسک با شدت متوسط تا شدید بروز کند، پزشک ممکن است استفاده از دگزامتازون (Dexamethasone) که یک کورتیکواستروئید قوی است را پیشنهاد دهد. این دارو میتواند بهصورت تزریقی یا خوراکی تجویز شود.
لازم به ذکر است در موارد بسیار حاد و تنگی نفس شدید، از نبولایزر ال-اپینفرین (L-Epinephrine) استفاده میشود. اپینفرین با اثر تنگکنندگی عروق، التهاب را سریع کاهش میدهد.
دارو برای خروسک کودکان
اصلیترین داروی مورد استفاده برای درمان خروسک کودکان کورتیکواستروئیدها برای کنترل التهاب هستند. در طب گیاهی، استفاده از ترکیبات گیاهی مانند دمکرده بارهنگ و اسفرزه به دلیل داشتن موسیلاژ (ماده لزج)، میتواند به نرم شدن گلو و کاهش سرفه خشک کمک کند. این مواد، یک لایه محافظ بر روی مخاط ملتهب ایجاد کرده و از تحریک بیشتر آن جلوگیری میکنند.
درمان خروسک در بزرگسالان
خروسک در بزرگسالان به ندرت به تنگی نفس شدید منجر میشود و درمان بر تسکین علائم آزاردهنده مانند گرفتگی صدا و سرفه خشک متمرکز است. در این گروه سنی، درمان گیاهی خروسک در بزرگسالان نقش بسیار پررنگی دارد. نوشیدن مداوم و در طول روز، ترکیب عسل، شیر و زعفران، همراه با دمنوش بابونه به دلیل خواص ضدالتهابی عسل و بابونه و نرمکنندگی شیر و زعفران، به بهبود سریعتر التهاب حنجره کمک میکند.
پرهیز غذایی خروسک
تغذیه در دوران نقاهت خروسک باید به گونهای باشد که ضمن حفظ رطوبت بدن و تقویت سیستم ایمنی، از هرگونه تحریک بیشتر مجرای تنفسی جلوگیری کند.
| دسته غذایی | موارد پرهیز شده (نبایدها) | دلیل پرهیز |
| محرکهای گلو و اسیدیته | آبمیوههای اسیدی (پرتقال، لیمو ترش، گریپفروت)، ترشیجات، فلفل و ادویههای تند (سیر، دارچین). | تحریک مستقیم مخاط ملتهب حنجره و نای و تشدید سرفه. |
| مواد غذایی غلیظکننده مخاط | لبنیات پرچرب، پنیرهای کهنه، غذاهای چرب و سرخکردنی سنگین. | افزایش غلظت خلط و مخاط تنفسی، دشواری در تنفس و تشدید سرفه. |
| محصولات خشک و ساینده | آجیلهای خام و بوداده (سفت)، چیپس، پفک و نانهای خشک. | ایجاد سایش مکانیکی در گلوی ملتهب و تشدید درد و سرفه. |
| نوشیدنیهای دهیدراته | نوشیدنیهای گازدار، کافئین زیاد (چای پررنگ، قهوه)، الکل. | افزایش اسیدیته بدن، خاصیت ادرارآوری و احتمال کمآبی بدن. |
بهترین شربت برای خروسک
شربت آویشن و عسل یکی از مؤثرترین درمانهای گیاهی خروسک در کودکان و بزرگسالان محسوب میشود. این شربت یک ترکیب طبیعی و دارویی است که از عسل خالص و عصاره گیاه آویشن تهیه میگردد. آویشن حاوی ترکیباتی مانند تیمول و کارواکرول است که دارای خواص ضدباکتریایی قوی و ضدالتهابی مؤثری هستند. این ترکیبات با شل کردن عضلات صاف مجاری هوایی و تحریک خروج ترشحات، به عنوان یک خلطآور عمل کرده و سرفه خشک را به سرفه معمولی تبدیل میکنند که این امر در نهایت منجر به تسکین سرفه، گلودرد و بهبود مشکلات تنفسی میشود. شربتهای حاوی عصاره پیچک (Ivy Leaf) نیز به دلیل خواص اسپاسمولیتیک (ضد اسپاسم) و خلطآور، میتوانند به کاهش شدت سرفههای آزاردهنده کمک کنند.
پرسشهای متداول (FAQ)
۱. آیا خروسک در بزرگسالان خطرناک است و به بستری شدن نیاز دارد؟
خروسک در بزرگسالان به دلیل ساختار وسیعتر مجاری تنفسی، چندان خطرناک نیست. این بیماری در بزرگسالان به شکل لارنژیت یا گرفتگی صدای ساده بروز میکند و نیازی به بستری شدن ندارد. تنها در صورتی که فرد دچار بیماریهای زمینهای ریوی شدید باشد یا علائم حاکی از یک عفونت باکتریایی جدی مانند اپیگلوتیت باشد، ممکن است نیاز به مراقبتهای پزشکی تخصصی وجود داشته باشد.
۲. چقدر طول میکشد تا علائم خروسک پس از شروع درمان دارویی بهبود یابد؟
کاهش تورم حنجره و نای اغلب ظرف ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف دارو آغاز شده و سرفه پارسمانند و تنگی نفس بهطور قابل توجهی کاهش مییابد. دوره کلی بیماری اغلب ۳ تا ۷ روز طول میکشد.
۳. استفاده از بخور و رطوبت در شب چه تاثیری بر سرفههای خروسک دارد؟
سرفههای خروسک اغلب در طول شب تشدید میشوند. استفاده از بخور سرد و مرطوبسازی هوای اتاق در طول شب، به کاهش سریع ادم و التهاب مجاری هوایی کمک میکند. هوای مرطوب، مخاط غلیظ را شل کرده و از خشک شدن گلو و تحریک بیشتر سرفه جلوگیری میکند.
۴. آیا مصرف آنتیبیوتیک برای درمان خروسک ضروری است؟
خیر. خروسک (لارنگوتراکئوبرونشیت) در بیش از ۹۰ درصد موارد، منشأ ویروسی دارد و آنتیبیوتیکها هیچ تأثیری بر درمان عفونتهای ویروسی ندارند. مصرف آنتیبیوتیکها تنها زمانی تجویز میشود که پزشک تشخیص دهد عفونت باکتریایی ثانویه رخ داده است یا نوع بیماری یک لارنگوتراکئیت باکتریایی باشد که یک عارضه نادر و جدی است.
۵. نقش عسل و گیاهان دارویی در بهبود خروسک بزرگسالان چیست؟
عسل و گیاهان دارویی مانند آویشن و بابونه به دلیل خواص ضدالتهابی و تسکیندهنده در درمان سرفههای خشک، نرم کردن گلو و تقویت سیستم ایمنی بزرگسالان بسیار مؤثر هستند.
نتیجهگیری
اولین قدم برای درمان خروسک شناخت علل آن است. مراجعه به متخصصان طب سنتی به شما کمک خواهد کرد تا علت مبتلا شدن به بیماری خروسک را تشخیص داده و بر رفع آن تمرکز کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.